Sejm Ustawodawczy odrodzonej Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 r. uchwalił: „Dzień trzeciego maja, jako rocznica Konstytucji 1791 r., ustanawia się w całej Rzeczypospolitej Polskiej, jako uroczyste święto po wieczne czasy”. Na czym więc polegał wyjątkowy charakter tej konstytucji? Uchwalona 3 maja 1791 roku na Sejmie Czteroletnim ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją. Wprowadzała w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej, monteskiuszowski podział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, znosiła to, co najbardziej osłabiało państwo: liberum veto, konfederacje i wolną elekcję. Ograniczyła też znacząco demokrację szlachecką, zrównała w prawach politycznych mieszczan i szlachtę a chłopom zapewniła ochronę państwa.
Pamięć o Ustawie Rządowej była żywa przez cały okres zaborów, stanowiła swoiste antidotum na rusyfikację, germanizację i tragedie narodowych powstań. Artykuł 4.1 obecnej polskiej konstytucji: „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu” wprost nawiązuje do artykułu 5 konstytucji majowej: „Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”. Choć Konstytucja 3 maja obowiązywała jedynie przez 14 miesięcy, była wielkim osiągnięciem narodu polskiego chcącego zachować niezależność państwową oraz zapewnić możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju. Jej przesłanie jest ponadczasowe – było aktualne w XVIII wieku, w II Rzeczypospolitej, jest aktualne także i dziś.
Skorzystano z materiałów: www.sejm.gov.pl oraz www.pamiencpolski.pl